10 Januari 2013: Markelo, een slechte start met de nestkasten.

Nadat we afgelopen weken al een paar keer geconstateerd hadden dat er bij een aantal nestkasten op ons onderzoeksterrein (voor de RAS-projecten boomklever, koolmees, pimpel en bonte vliegenvanger) deksels openstonden hebben we afgelopen week ontdekt dat dit vermoedelijk door een boommarter was gedaan. We troffen bij een paar kasten afgebeten veren van de mezen die in de kasten sliepen. Boommarters die de truc doorhebben inspecteren de nestkasten 's nachts op slapende vogels en hengelen deze uit de kast door vanaf de deksel de voorpoot door het vlieggat naar binnen te steken en de opspringende vogel (meestal mezen) te pakken. Boommarters kwamen tot op heden amper in West-Twente voor, maar afgelopen broedseizoen heeft Hanneke binnen het werkgebied van de vogelwerkgroep een nestboom met in ieder geval 1 jong gevonden. Vandaag zijn we maar eens nader gaan kijken wat er aan de hand was en hadden we al een methode uitgedacht waarmee we de nestkasten kunnen beschermen tegen predatie. Nu zullen een aantal lezers al denken : maar die marter moet toch ook eten? Dat is ook wel zo, en we dragen de boommarter een warm hart toe, maar we hebben ook belangen liggen bij onze RAS-projecten die al een overlevingstijdboog van bijna 15 jaar overspannen.
Bij onze ronde langs de nestkasten bleek dat er al behoorlijk was huisgehouden onder het gehele bestand van 70 nestkasten op dit terrein. We troffen heel wat kasten aan waar de deksels opnieuw open stonden. Ondanks het feit dat de deksels van de nestkasten (van het Wageningen-model) met een windhaak vastgezet zijn heeft de marter deze windhaakjes toch open weten te krijgen, zoals we vandaag constateerden is hem/haar dat alleen gelukt bij de windhaakjes die niet echt klemmend vast zaten. In de meeste gevallen is naast het windhaakje ook nog het dakleer van de deksel weggevreten. Tot op heden had ik zelf alleen nog maar ervaring met nestkastenpredatie door boommarters op de Hoge Veluwe, maar daar hebben we nog nooit een kast met geopende deksel aangetroffen. Dit duidt dus op aangeleerd specialisme van waarschijnlijk 1 individu.
En wat vandaag ook opviel was dat bij vrijwel iedere kast de vogel was opgevreten op circa 1 meter afstand naast de kast op de bosbodem. Dat de mezen zich niet snel gewonnen geven blijkt in ieder geval altijd wel uit de hoeveelheid veren die vaak in de kast liggen en/of op de nestkast plakken of op de deksel liggen, zie de foto's.

Foto: de deksel van de nestkast is geopend en de koolmees is op de binnenkant van de deksel opgepeuzeld.

Foto: veren van gepredeerde in geopende nestkast.

Foto: plukplek op bosbodem met in het midden kleurring koolmees en rechts daarvan botje met aluminium ring.

Foto: zekering van het windhaakje aan de nestkast dmv ijzerdraad, hier de beginbevestiging.

Foto: zekering van het windhaakje, hier de eindsituatie.

We troffen uiteindelijk bij 26 van de 70 nestkasten sporen aan die met zekerheid op predatie, en 3 onzeker (deksel wel open maar geen sporen). In 4 gevallen vonden we tussen de verenplukplek kleurringen van het RAS-project voor koolmezen aan en in 2 gevallen ook de bijbehorende aluminium ring. De predatie betrof vrijwel zeker in alle gevallen koolmezen, maar ja 95% van de bij avondcontroles bezette kasten wordt voor overnachten gebruikt door koolmezen, de rest door boomklever en 1 of 2 kasten door pimpels. De laatste paar jaren waarin we avondcontroles hielden waren ongeveer 90 tot 98 % van de kasten in gebruik door vogels (altijd 1 vogel per kast) en daarvan was bijna altijd 95-100 % van de vogels reeds geringd. Reken dus maar uit hoe groot de verliezen voor het RAS-project koolmees nu zullen zijn; dat wordt vrijwel zeker met een schone lei beginnen in het komende broedseizoen.

We hebben alle kasten nu geprobeerd beter te beschermen om herhaling te voorkomen door de windhaak vast te zetten met een ijzerdraad die we met een lus door het schroefoog hebben gehaald en vervolgens met enkele slagen om de windhaak hebben vastgedraaid, zie de foto's. Het is de bedoeling om in een volgende ronde ook nog roostertjes voor de kasten te gaan bevestigen zoals we op de Hoge Veluwe ook doen, maar die moeten we nog eerst maken.

Mijn fotograferende broer, Han, houdt op basis van informatie van een collega uit Noord-oost Duitsland de optie nog open dat het ook om predatie door een wasbeer zou kunnen gaan en heeft om toch te proberen hier zekerheid in te krijgen al een paar keer bewegingscamera's opgehangen. We wachten af of dat wat gaat opleveren.....